ትህትና እና ጤና

ትሁት የሆኑ አረጋውያን የተሻለ ጤንነት እንዲኖራቸው የሚያደርጉ ሦስት ተዛማጅ ምክንያቶች አሉ። በመጀመሪያ ደረጃ፣ ትሑት የሆኑ ግለሰቦች ሌሎች ሰዎች ያደረጉትን ነገር ይቅር የማለት እድላቸው ሰፊ ነው። ትሑት ሰዎች በሌሎች ላይ ያሉ ድክመቶች ከራሳቸው የአቅም ገደቦች ጋር እንደማይመሳሰሉ ስለሚገነዘቡ እና ከእነሱ ከመመለስ ይልቅ ሌሎችን ይቀበላሉ በሚለው አስተሳሰብ ላይ የተመሠረተ ነው። ግለሰቦች የሌሎችን ጥፋት ከተቀበሉ እና እነዚህ ገደቦች ቢያጋጥሟቸውም ከፍ አድርገው የሚመለከቱ ከሆነ፣ ላደረጉት ነገር ሌሎችን ይቅር ለማለት የበለጠ ዕድል ሊኖራቸው ይገባል።  አስፈላጊ ነው ምክንያቱም ጥናት እንደሚያሳየው ሌሎችን ይቅር ማለት ከተሻለ ጤና ጋር የተቆራኘ ነው::  ትሑት የሆኑ ሰዎች የተሻለ ጤንነት ሊኖራቸው የሚችልበት ሁለተኛው ምክንያት በአምላክ ይቅር መባል ጋር የተያያዘ ነው። እግዚአብሔር ትሑታንን ይቅር እንደሚል ማስረጃው በማርቲን ሉተር ሥራ ውስጥ ይገኛል። እ.ኤ.አ. በ1566 ሲጽፍ፣ “በእግዚአብሔር ፊት ከልቡ ራሱን ማዋረድ የሚችል፣ አተረፈ። እግዚአብሔር ራሳቸውን ለሚዋረዱ ምሕረት ከማድረግ በቀር ምንም ማድረግ አይችልምና” (ሉተር፣ 1566/1650፣ ገጽ 37)። በሌላ አነጋገር፣ ሰዎች ትሑት ከሆኑ እግዚአብሔር ለእነሱ ምህረት ማድረጉ የማይቀር ነው (ማለትም፣ ይቅር ባይ) ስለሆነ። በእግዚአብሔር ይቅር መባባል ከጤና ጋር ያለውን ግንኙነት በተጨባጭ የሚገመግሙ ጥናቶች አይመስሉም። ቢሆንም፣ ወደ ክሩስና አሊስን በ 2003  ምርምር መዞር ስለዚህ ጉዳይ የተወሰነ ግንዛቤን ይሰጣል።  በእግዚአብሔር እንደተሰጠን የሚሰማቸው ሰዎች ሌሎችን ይቅር የማለት እድላቸው ሰፊ መሆኑን የሚያመለክት ነው። ስለዚህ ሌሎችን ይቅር ማለት ከተሻለ ጤና ጋር የተያያዘ ከሆነ፣ አንድ ሰው አምላክ ይቅር እንዳለው መረዳቱና የአምላክን ይቅርታ መቀበል በዚህ ሂደት ውስጥ ቀጥተኛ ያልሆነ ሚና ሊጫወት ይችላል ምክንያቱም ሰዎች ሌሎችን ይቅር ለማለት ፈቃደኛ የሚሆኑትን መጠን ሊወስን ይችላል።  ሦስተኛ፣ ትሑት ሰዎች ሌሎችን ይቅር የማለት ዕድላቸው ከፍ ያለ ከሆነ፣ እና በእግዚአብሔር ይቅር እንዳለን ከተሰማቸው፣ ከዚያም ከእነሱ ጋር የቅርብ ዝምድና ሊፈጥሩ ይችላሉ።

ብዙ ጽሑፎች እንደሚያሳዩት የቅርብ ግላዊ ግንኙነቶች ከተሻለ ጤና ጋር የተቆራኙ ናቸው (ክራውስ፣ 2006)። ትህትና እና ጤና የሚለካው በጊዜ ውስጥ በሁለት ነጥብ ነው።  በእነዚህ ሁለት ግንባታዎች መካከል ያለውን የምክንያት አቅጣጫ የሚያካትት ቁልፍ ጉዳይ ለመፍታት ያስችላል። ምንም እንኳን መንስኤነት በዳሰሳ ጥናት ውስጥ በእርግጠኝነት ሊረጋገጥ ባይችልም ፣ በትህትና ላይ ለውጦች ከጤና ለውጦች ጋር የተቆራኙ መሆናቸውን ከተረጋገጠ የበለጠ ክራውስ እንዳለው አሳማኝ ጉዳይ በጥናት ግንባታዎች መካከል የጊዜ ቅደም ተከተል ሊደረግ ይችላል፣ የሚለው አባባል በሚከተለው ምክንያት ላይ የተመሰረተ ነው። የጤንነት ደረጃ በትህትና ደረጃ ላይ የሚመረኮዝ ከሆነ፣ የትህትና ደረጃው ከተቀየረ፣ የጤና ደረጃም መቀየር አለበት። ይህንን አመለካከት ለመገምገም የተነደፈው ለውጥ (ማለትም ይጨምራል) በትህትና ከለውጥ (ማለትም መሻሻል) በጤና ላይ መሆኑን በማየት ነው።

የእድሜን ቅልጥፍና ላይ የሚደረጉ ጥያቄዎች ከዚህ ጥናት የተገኘው መረጃ በዕድሜ የገፉ ሰዎች እንደቀረበ አስታውስ። ምንም እንኳን በእነዚህ መረጃዎች በትህትና ውስጥ ያለውን የዕድሜ ልዩነት መገምገም ባይቻልም፣ ነገር ግን ትህትናን ከአረጋውያን ባካተተ መልኩ ማጥናት ለምን አስፈላጊ እንደሆነ መረዳት ጠቃሚ ነው። ጥናቶች ያለማቋረጥ እንደሚያሳዩት በዕድሜ የገፉ ሰዎች ከወጣት አዋቂዎች የበለጠ የአካል ጤና ችግሮች አለባቸው ( ስለ እርጅና ተዛማጅ ስታቲስቲክስ፣ 2008) ያሳያል። እንግዲያው ትሕትና ጤናን የሚነካ ከሆነና በሕይወታችን መጨረሻ ላይ የጤና ችግሮች በብዛት የሚታዩ ከሆነ፣ ትሕትናና ጤና በዕድሜ የገፉ ሰዎች መካከል ስላለው ዝምድና ላይ የተደረገ ጥናት በጣም ለሚያስፈልጋቸው ሰዎች የሕይወትን ጥራት የሚያሻሽሉ ነገሮችን ለይቶ ለማወቅ የሚያስችል ተስፋ ይሰጣል።

ለማጠቃለል  ሲ.ኤስ. ሉዊስ በዘመኑ ከነበሩት ከክርስቲያን ሊቃውንት መካከል እንደ አንዱ ይቆጠራሉ። ለትሕትና እና ለሥርዓተ-ቃል-ትምክህት ትልቅ ትኩረት ሰጥቷል። ሉዊስ (1942/2001) “እንደ ክርስቲያን አባባል አስተማሪዎች ፣ አስፈላጊው ምክትል ፣ ዋናው ነገር ኩራት ነው። ብልግና፣ ቁጣ፣ ስግብግብነት፣ ስካር እና ሌሎችም በንፅፅር . . . ኩራት ወደ ሌላ መጥፎ ነገር ይመራል; ፍጹም ጸረ-እግዚአብሔር የአእምሮ ሁኔታ ነው” (ገጽ 121-122)። ትህትና ማጣት በህይወት ውስጥ እንደዚህ አይነት ዲያቢሊካዊ ሚና የሚጫወት ከሆነ ትሑት ያልሆኑ ሰዎች በጤናቸው ላይ ተጨማሪ ችግሮች ሊያጋጥሟቸው የሚገባቸው ይመስላል።ምንም እንኳን ይህ መደምደሚያ ምክንያታዊ ቢመስልም የሚያስገርም ነው እና ተመራማሪዎች ለእሱ ብዙም ትኩረት አልሰጡም። ስለዚህም የዚህ ጥናት ዓላማ ነበር። በኋለኛው ህይወት ውስጥ ከጤና ጋር የተቆራኘ ትህትናን ለማየት። አጠቃላይ ምልከታ በሃይማኖት ውስጥ መሳተፍ ቀጥ ያሉ ግንኙነቶችን (ማለትም፣ ከእግዚአብሔር ጋር ያለን ግንኙነት) እና አግድም ግንኙነቶችን (ማለትም፣ ከባልንጀሮቻቸው ጋር መንፈሳዊ ድጋፍ መቀበል) ይገነባሉ።  በተጨማሪ ትሕትና፣ የዚህ ጥናት ትንታኔዎች የበለጠ ትሕትና በበኩሉ ከተሻለ ጤና ጋር የተያያዘ መሆኑን የበለጠ ያሳያሉ።  የኤድዋርድስን (1746/2004) ሥራ በጥንቃቄ ማንበብ እነዚህ  በጤና ላይ ጠንካራ ተጽእኖ እንዳላቸው ያምን እንደነበር ያሳያል፡- “. . . እነዚያ ^ ክፍሎች የበለጠ ይሆናሉ ፣ እና የበለጠ ጠንካራ የአካል ብቃት እንቅስቃሴ። . . የሚበልጠው ውጤታቸው በሰውነት ላይ ይሆናል” (ገጽ 59)። ትሕትና እውነተኛ ይሆን ዘንድ፣ ከልብ መሰማት አለበት። ይህ እውነት እስከሆነ ድረስ፣ ትህትና ሃይማኖታዊ a^ection ነው። ያንን በማሳየት ትህትና ከጤና ጋር የተቆራኘ ነው፡ ከዚህ ጥናት የተገኘው መረጃ እንደሚያመለክተው ኤድዋርድስ (1746/2004) ሀይማኖት ጤናን የሚነካበትን አንዱን መንገድ በመጥቀስ ከሱ ጊዜ ቀደም ብሎ ነበር። ምንም እንኳን ይህ ጥናት አንዳንድ ጠቃሚ ግንዛቤዎችን የሰጠ ቢሆንም በትህትና እና በጤና ላይ ብዙ ምርምር ማድረግ ይቀራል። በሦስት ቁልፍ ቦታዎች ላይ ተጨማሪ ሥራ ያስፈልጋል፣ በመጀመሪያ፣ ለዚህ ጥናት የተዘጋጀው ቲዎሬቲካል ምክንያታዊነት ያላቸውን ሰዎች ይጠቁማል፣ ከእግዚአብሔር ጋር የመቀራረብ ዝምድና የበለጠ ትህትና ይሰማቸዋል ምክንያቱም በእግዚአብሔር ታላቅነት ተጨናንቀዋል እና በእርሱ ተፈጥሮ እና በፍጥረቱ ስለሚደነቁ። ነገር ግን፣ በመረጃው ውስጥ የእግዚአብሔር የበላይነት እና ፍርሃት የሚታሰበው መለኪያዎች አልተገኙም። የትህትና ስሜቶች እንዴት እንደሚነሱ የበለጠ ለማወቅ የሚፈልጉ ተመራማሪዎች የነዚህን ጠቃሚ ጣልቃገብነት ሃይማኖታዊ ተሳትፎ፣ ትህትና እና በራስ የሚገመገሙ የጤና ለውጦች ከጊዜ ወደ ጊዜ ተለዋዋጭ ሁኔታዎችን በመገምገም ሊበረታቱ ይችላሉ። ሁለተኛ፣ የዚህ ጥናት መነሻ መነሻዎች ትሑት የሆኑ ሰዎች ሌሎችን ይቅር የማለት ዕድላቸው ከፍ ያለ በመሆኑ፣ አምላክ ይቅር እንደተባለላቸው ስለሚሰማቸውና ጤናማ የመሆን እድላቸው ከፍተኛ በመሆኑ የተሻለ ጤንነት የመደሰት አዝማሚያ እንዳለው ይገልጻል። የግለሰቦች ግንኙነቶች፣ ግን አሁንም እነዚህ ጣልቃ-ገብ ግንባታዎች በተጨባጭ አልተገመገሙም። ይህን ማድረጉ እንዴት እንደሆነ የበለጠ ብርሃን ማብራት አለበት። ትሕትና በኋለኛው ሕይወት ውስጥ ጤናን ሊጨምር ይችላል። 1942/2001 እንደ ሌዊስ (1942/2001) ትዕቢት ወደ ሌላ መጥፎ ነገር የሚመራ ከሆነ እና ኩራት የትህትና ተቃራኒ ከሆነ ምናልባት ትህትና ሌላ በጎነትን ወይም ባህሪን ያበረታታል ። ጥንካሬዎች ለምሳሌ፣ ምናልባት ትሑት የሆኑ ሰዎች ርኅሩኅ ናቸው። ከዚህም በላይ፣ ትሑት የሆኑ ሰዎች የበለጠ ሐቀኛ ሊሆኑ ይችላሉ። አሁን ባለው ጥናት የተዳሰሱት ሃሳቦች ሌሎች መርማሪዎች በዚህ ቁልፍ ባህሪ ላይ በጥልቀት እንዲመረምሩ ያበረታታል ብለን ተስፋ እናደርጋለን።